Wings of Freedom werd gehouden op internationaal airport Ede. Na een voorbereiding van ruim twee jaar kon rond een weiland, dat ingericht werd als vliegveld, dit evenement plaatsvinden. Een airshow en een hoeveelheid tweede wereldoorlog vliegtuigen die daadwerkelijk zijn ingezet in Nederland. De personen die mij een beetje kennen weten dat ik dit prachtig vind.
Een weiland ingericht zoals het voor en tijdens de oorlog ook was. Niets meer en niets minder en de gehele dag was het geen enkel probleem om te landen en om op te stijgen. De vliegtuigen kwamen uit verschillende landen overgevlogen.
Na het gebulder in juni van jachtvliegtuigen tijdens de open dagen van de Luchtmacht is dit wel hele andere koek. Geen hele spectaculaire stunts met meerdere vliegtuigen. Maar heerlijk genieten van vliegtuigen met een heel ander maar speciaal geluid. Geen jets maar propellers. De gemiddelde snelheid van huidige jagers ligt ruim boven de 2000 km/uur. De snelheden in de tweede wereldoorlog lagen aanzienlijk lager. Rond de 500 a 600 km/uur.
Wings of Freedom had betrekking op vliegtuigen, maar dat was nog niet alles. Er was ook re-enactment. Personen die strikt gesproken, naspelen en of uitbeelden van historische gebeurtenissen in historische kostuums. Vandaag waren dat Amerikaanse, Britse en Duitse militairen en burgers gekleed zoals tijdens de oorlogsdagen.
We kwamen het terrein op via een oude legertent die als toegangspoort fungeerde. Die geur deed me denken aan 1982 toen ik zelf onder hare majesteit, koningin Beatrix diende. Het voelde en het rook even als thuiskomen.
Het terrein was nog behoorlijk leeg en om te fotograferen was dat enorm. Er waren nog weinig bezoekers en die liepen nog niet tussen de acteurs en figuranten door. De kampen kwamen tot leven en Duitsers en Geallieerden leefden gebroederlijk naast elkaar.
Om 09.00 uur startte de vliegshow met modelbouwvliegtuigen. Het waren geen handzame exemplaren, maar voor modelbouw behoorlijk aan de maat. Tussen de vliegtuigen door steeg er een Alouette III helikopter op. Een model van het demoteam van de Grasshoppers. Ik heb deze ooit op de luchtmachtdagen gezien en dat was nogal lang geleden. In 1995 is het demoteam opgeheven. Het was vandaag kennelijk de bedoeling dat er met vier helikopters werd gevlogen zoals het originele team dat deed. Helaas konden de andere vliegers er niet zijn. Maar ik vond het wel leuk om dit zo te zien. Van een afstand was het ook net een echte helikopter.
We kwamen vliegtuigen tegen die ik nog niet eerder had gezien. De Boeing-Stearman Model 75 werd gedurende de oorlog gebruikt als lesvliegtuig. Er zijn er zo’n 10.000 gebouwd. Na de oorlog werden ze gebruikt als sportvliegtuig of landbouwvliegtuig voor het besproeien van landbouwgrond met bestrijdingsmiddelen.
De Vultee BT-13 was een Basic Trainer en werd als lesvliegtuig gebruikt. Na de elemantaire opleiding op bijvoorbeeld de Boeing-Stearman werd dit vliegtuig als gevorderde trainer gebruikt. Dit type vliegtuig werd ook gebruikt op de Royal Netherlands Military Flying School in Jackson (Mississippi). Het aanwezige vliegtuig is in Nederlandse handen. Ondanks dat er zo’n 11.500 zijn gemaakt is het een zeldzaam vliegtuig.
Gedurende de vliegshow was er op het terrein van alles aan de hand. Het was dan ook wel handig om af en toe te lopen. Dat was weer goed voor de doorbloeding met name in je benen, maar gaf ook rust aan je ogen. Ondanks dat het met 30 graden lekker warm was, werd de vliegshow tegen de zon in gehouden. Daar kon de organisatie niet veel aan doen, maar dat was niet altijd even prettig en dan gaf een stukje lopen ook wat rust aan je ogen.
Een van de mooiste dingen vind ik nog altijd het acteren en figureren. Het spelen dat je ergens authentiek mee bezig bent. Dat vond ik ook mooi aan deze setting. De man in kwestie is vermoedelijk vlieger, maar behoort tot Army Air Corps 8th Air Force Class. Deze unit is opgericht in februari 1944 na een reorganisatie en werd in ook voor bombardementen in Nederland ingezet.
Er werd ook van alles uit de kast getrokken om maar een idee te krijgen dat dit met oorlog te maken had. Ik ben geneigd om te zeggen dat de bommen 1000 ponders zijn.
Van Duitse makelij was de Messerschmitt aanwezig. Er zijn vele soorten jachtvliegtuigen, bommenwerpers en transportvliegtuigen in allerlei verschillende typen gemaakt door heer Willy Messerschmitt. Ook een aantal vliegtuigen met straalmotoren en gelukkig waren die tijdens de oorlog nog niet af. Daarbuiten had hij nog heel wat projecten van straalvliegtuigen die in ontwikkeling waren. De Duitse ontwikkeling was aan het einde van de oorlog erg ver, maar kon gelukkig een Halt worden toegeroepen. Na de oorlog werd het heer Willy Messerschmitt verboden om nog vliegtuigen te maken. Hij besloot na zijn vrijlating over te stappen op de fabricage van Messerschmitt scooterauto’s en miniauto’s die in een aantal varianten werden gemaakt. Vanaf 1956 mocht Messerschmitt weer vliegtuigen maken. Door fusies is hij onder andere betrokken geweest bij de bouw van de Lockheed F-104 Starfighter, die ook bij onze luchtmacht in gebruik is genomen.
Ik was helaas net te laat om bij de briefing van Duitse vliegers te zijn. Gelet op het bord waren er vandaag vliegbewegingen boven Nederland.
In het Amerikaanse kamp ging het er lekker rustig aan toe. Een sigaartje roken boven de munitie, was het meest spannende wat er gaande was. Voor mij gezellig genoeg. Ik miste alleen de bourbon.
Gedurende de dag werd er muziek ten gehore gebracht. Op Volkel was het keiharde rock, wat wel paste bij geraas van superjets. In Ede werd de sfeer mede gebracht door muziek uit de jaren veertig. Ongelofelijk dat je nog muziek uit die tijd kent. Vera Lynn, The Andrew Sisters, Judy Garland en Glenn Miller kennen veel mensen wel. Daarna werd het voor mij ook wel lastig. Het is misschien ongelofelijk maar Dame Vera Margaret Lynn leeft nog steeds. Zij verscheen jaren op allerlei herdenkingen. Ze kreeg in de oorlog grote bekendheid en kreeg hiermee de bijnaam “The Forces’ Sweetheart“. In 1985 is ze geridderd tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. Buiten deze heeft ze veel meer onderscheidingen gekregen.
Om 12.00 uur begon de herdenking van alles en iedereen die voor de vrijheid van Nederland gestreden hadden. Dit was gelukkig op videoschermen te zien. We stonden er een beetje te ver vanaf. Vervolgens twee minuten stilte. Een groot man zei ooit. “Stilte verlicht je levenspad. Door niet te spreken zie je duidelijker”. Twee minuten waarbij ruim 30.000 aanwezigen niets zeiden. Ik heb een beetje om me heen gekeken en wat een respect en vooral voor moeders die hun zeer jeugdige kinderen in toom probeerden te houden. Maar oprecht respect voor al die mensen die hun leven in gevaar hebben gebracht en of daarbij het leven hebben gelaten om de oorlog te beëindigen. Wat een kippenvel moment.
Emblemen kunnen veel vertellen over de legeronderdelen. De rechter soldaat behoort tot het 101e Luchtlandingsdivisie. Bijgenaamd “The Screaming Eagles”. Dat is een hele grote divisie met allerlei specialiteiten en onderverdeeld in verschillende regimenten. In de televisieserie Band of Brothers volgden wij de Easy Compagnie van het 506th Parachute Infantery Regiment en onderdeel van het 101e Luchtlandingsdivisie.
Een van de beste vliegtuigen was de Supermarine Spitfire. De Spitfire is ook in behoorlijk wat types gemaakt. De eerste verschillen zitten al in de marine vliegtuigen en de luchtmacht varianten. De verschillende bewapening vroeg om verschillende vleugels. In de loop van de tijd veranderden ook de motoren. Op snelheid en op grote hoogte presteerden deze vliegtuigen enorm en hun wendbaarheid werd geroemd. Er waren wel wat nadelen. Ze konden geen escorte geven op de lange afstanden aan het einde van de oorlog. Dat haalden ze niet. De Spitfire zat wat lastiger in elkaar waardoor reparaties veel langer duurden.
De Hawker Hurricane was het andere vliegtuig dat een heldenstatus kreeg tijdens de Slag om Engeland. Dit vliegtuig is iets trager dan de Spitfire maar altijd nog sneller dan de Messerschmitt. Tijdens de Slag om Engeland waren de Hurricanes verantwoordelijk voor 70% van de neergehaalde Duitse toestellen, maar ook de verliezen van de Hurricane waren meer ten opzichte van de Spitfire. De Hurricane zat wel eenvoudiger in elkaar waardoor reparaties sneller gedaan waren.
De RAF gebruikte de Hurricanes om de wat trage Duitse bommenwerpers aan te vallen. De Spitfire werd ingezet om de escorte vliegtuigen aan te vallen. Tijdens de Slag om Engeland roemde Winston Churchill de daden van de Britse vliegers met:“Nooit eerder in de geschiedenis van de oorlogvoering hebben zovelen zoveel te danken gehad aan zo weinigen”. Met deze woorden maakte hij de vliegers en de vliegtuigen die ingezet werden tijdens de Slag om Engeland legendarisch. Zij beschermden hun land tegen een Duitse invasie en zorgden daarmee dat Groot-Brittannië een rol bleef spelen in de Tweede Wereldoorlog. Deze speech werd ten gehore gebracht tijdens het evenement en wederom was het even stil.
Wat vooral niet stil was, waren de geluiden die deze vliegtuigen maken. De brullende motor hoor je natuurlijk wel maar de propellers hoor je veel beter. Het fluitende geluid wat je nog wel eens hoort en met name bij de Amerikaanse Mustang P-51 is meestal afkomstig door de wind die langs met name olieleidingen en dergelijke gaat.
Een mock battle is altijd leuk om te zien. De achtervolgingen tussen de oude warbirds had ik nog nooit gezien. Gelukkig allemaal niet echt maar wel indrukwekkend.
Wat ik niet wist en wat tijdens Wings of Freedom verteld werd was het volgende. Tijdens de evacuatie uit Duinkerken in 1940 hadden de Britse vliegtuigen herkenningskleuren. De onderzijde van de linkervleugel was zwart en die van de linker wit. Zie het onderste vliegtuig (Spitfire) hierboven. Tijdens D-Day in 1944 waren dat de inmiddels bekende strepen zoals hieronder.
De Dakota is een militair transportvliegtuig, waarvan er vele typen zijn gemaakt. Het vliegtuig werd gebruikt in de frontlinie over de hele wereld. In Europa werd deze voornamelijk gebruikt in de parachutistenvariant en ook om zweefvliegtuigen te slepen. Meer dan 50.000 parachutisten zijn bij de invasie van Normandië door de Dakota boven Frankrijk gedropt. het vliegtuig werd in de Pacific intensief gebruikt voor droppingen in de jungle en uiteindelijk soldaten terug te vliegen naar de Verenigde Staten. Ook tijdens de Berlijnse luchtbrug werd de Dakota gebruikt.
De Westland Lysander is een bijzonder uitziend vliegtuig. Het ziet er een beetje log uit. In eerste instantie werd het gebruikt als verbindings- en verkenningsvliegtuig. Het toestel werd later ingezet voor het overzetten of ophalen van personen in bezet Europa. Daar bleek het toestel ideaal voor. Het heeft heel weinig ruimte nodig om te landen en op te stijgen.
Ondanks dat het een bijzonder hete dag was, heeft de organisatie met Wings of Freedom een mooi en interessant evenement neergezet. Er waren nog tientallen andere vliegtuigen aanwezig en allemaal even geweldig. Ik weet niet of Wings of Freedom een vervolg gaat krijgen al hoop ik het stiekem wel. Onze groep vond het fantastisch, maar ik vermoed de overige 30.000 ook wel. Oorlog hoort in musea thuis en op dit soort evenementen. Ik hoop dat dit de doorslag geeft.