Fotoblog Jan-Willem van Rijs

De Leidse Rembrandt dagen werden gehouden op 13 en 14 juli, in het jaar dat we herdenken dat de grote meester Rembrandt van Rijn 350 jaar geleden is overleden. Echter is Rembrandt geboren op 15 juli 1606 en konden we dit weekend ook een beetje vieren, dat hij 413 jaar oud zou zijn geworden.

Met het organiseren van de Leidse Rembrandt dagen werd er aandacht besteed aan zijn jeugdige Leidse jaren en gaan we daarmee terug naar de eerste helft van de 17^e eeuw. Rembrandt groeide op rond het Pieterskwartier, waar hij naar de Latijnse school ging en waar hij interesse kreeg voor de schilderkunst. Honderden acteurs en figuranten brachten het Pieterskwartier terug naar de Gouden Eeuw, waarin Leiden een historisch theater leek.  

In onze eeuw zat ik in de avond mijn foto’s te bekijken. Ik zag eigenlijk een wirwar van acteurs en figuranten uit de Gouden Eeuw en heel veel personen uit onze tijd. Deze avond besloot ik mijn foto’s om te zetten naar een Klassiek portret naar Oud Hollandse Meesters, zoals ik dat, dit jaar geleerd heb bij Danny van Kolck Fotografie en met dank aan Danny van Kolck en Wim Messink.

Ik begon mijn reis terug in de tijd bij de Oude Vest. Daar waar het geboortehuis van Rembrandt heeft gestaan en zijn vader in 1 van de molens, die daar stonden heeft gewerkt. Bij de molen werd door een stadsomroeper verteld, wat er in die tijd in de omgeving was.

Bij het geboortehuis zelf, wat helaas in de jaren zestig van de vorige eeuw is verdwenen, maar waar nu een beeld van Rembrandt staat, kon je gebruik maken van virtueel reality. Met een VR-bril op kon je een kijkje nemen in het virtuele geboortehuis van Rembrandt en stond je ineens hoog in de molen van zijn vader. Je kreeg even het gevoel dat je daar daadwerkelijk was en uit de molen naar beneden kon vallen.

Hier was ook de schilderschool neergezet en hier kregen leerlingen uitleg over de schilderkunst en uitleg over de te gebruiken materialen.

In elke setting werden personen uitgebeeld, die zomaar familie, vrienden, kennissen, docenten of tijdgenoten waren. Ik heb me daar niet zo mee beziggehouden, waar ik achteraf wel een beetje spijt van heb.

Op de brug voor het Arsenaal stond een jolig groepje mensen. Achter hen stond een enorme bouwstellage met blauw doek. Door mijn keuze om er een klassiek portret van te maken kon ik dat gelukkig weghalen.

Voor het Academiegebouw kreeg Rembrandt vandaag les. Hier werd de Latijnse school nagespeeld en konden bezoekers eveneens plaatsnemen. Rembrandt zat op rij 1 vlak voor het schoolbord.

Aan de overzijde van het Rapenburg was aandacht geschonken aan het huishouden. Hier waren de wasvrouwen bezig en was de dienstmeid het huis aan de buitenkant aan het schoonmaken met grachtwater. Met een vernuftig apparaat spoot het water tegen de eerste verdieping aan. Bezoekers konden hier ook even mee aan de gang, maar dan moet je wel even opletten waar spuitmond op gericht werd. Daar zijn een aantal mensen vast niet droog weggekomen.

Op het Gerecht werd een veroordeling nagespeeld van een arm persoon. Op het moment van wachten werd hij berecht door de Schout in de Gravensteen, de vroegere stadsgevangenis, voor het stelen van meel. Ik schrijf meel, dat witte poeder waar ze onder andere brood van kunnen bakken. Dat spul wat Rembrandt zijn vader kreeg, als hij graan en koren aan het malen was in zijn molen. Het betreft geen email, waar sommige zich in vergisten. We zijn vandaag in de 17^e eeuw.

De executieplaats in Leiden had de bijnaam “Schoonverdriet”. De veroordeling werd bekend gemaakt en hij had nog mazzel ook. Na zijn sterven zou hij niet wederom op het Galgenveld worden opgehangen, maar aan de wetenschap worden geschonken. De arme man richtte zich naar de Here God, maar hij werd door de Here niet gehoord. De strop werd al om de nek van de man aangebracht. Voordat hij werd gehangen kwam het broertje van de arme man. De scherp-rechter werd voor moordenaar uitgemaakt en hij zou degene zijn die moet hangen voor alles wat hij anderen heeft aangedaan. Het publiek was het met de jongeman eens. Hierna werd de scherp-rechter neergestoken. De executie werd vervolgens met een week uitgesteld en het broertje zou er dan zeker naast hangen.

Rembrandt stond er naar te kijken maar ging er ineens vandoor. Zijn moeder hoorde je nog roepen: ”Rembrandt blijf hier”.

Aan het Pieterskerkhof werd het schilderij de Anatomische les nagespeeld met een freeze moment. Dit schilderij blijkt het eerst gemaakte groepsportret van Rembrandt te zijn. De succesvolle chirurgijn Dr. Nicolaes Tulp geeft les in de zenuwen van de arm. Hij is de belangrijkste man in het schilderij wat te zien is aan zijn kleding en het dragen van een hoed. Het lijk in het portret is die van Anis Kindt. Hij was opgehangen voor een door hem gepleegde roofoverval.

Vrouwen hadden in de Gouden Eeuw niet veel te vertellen. Ze waren de baas in de huishouding en daar hield het vaak bij op. Voor de Pieterskerk probeert een vrouw toegelaten te worden tot de schildersopleiding. Dat had nogal wat overtuiging nodig. De professor vond dat persoonlijk wel goed, maar het ging toch niet door. Wat moet men hier wel van vinden. Kuisheid en zedigheid stond hoog in het vaandel. Zelfs zijn vrouw had daar kennelijk zeggenschap over, want een vrouw in opleiding kon echt niet. In die tijd was er al #metoo.

Een arme sloeber liep door het Pieterskwartier. Bedelend gaf hij aan eten te willen hebben. “Mangiare, mangiare”. Terwijl de pest in die tijd over zijn hoogtij dagen heen was, bestond het nog wel en had deze man wel de verschijnselen van een pestlijder. De man had een duidelijk effect op het aanwezige gasten en gedroeg zich heel eng. Het was echt een enge man, maar wel heel leuk.

Twee pestmeesters waren aanwezig. Pestmeesters werden aangesteld door de gemeente als er een pest epidemie was uitgebroken. Hun kleding bracht enige bescherming tegen de vlooien. Ze waren niet voornemens hun clientèle op enige wijze aan te raken. Daar hadden ze de stok voor en aangezien men dacht dat de pest alleen door de lucht verspreid werd, zat het masker vol met kruiden. Er waren niet veel pestmeesters, omdat het een gevaarlijk baantje was wat niet eens veel opleverde.

Het plaatje van deze dames kon ik niet laten gaan. Op dat moment weinig bezoekers om hen heen. De appelenverkoopsters.

Deze twee dames stonden als keukenmeiden of melkmeiden voor het Gravensteen. De kleding kwam nagenoeg overeen met het schilderij “Het Melkmeisje”, van Johannes Vermeer. Het originele melkmeisje uit het schilderij is gewoon een dienstmeid die melk overschenkt in een armoedig huishouden. De rust die het oorspronkelijke schilderij uitstraalt, staat in schraal contrast tot deze setting. Bij deze dames is het altijd dolle boel.

Hoewel Rembrandt op oudere leeftijd in Amsterdam woonde, kwamen wij hem toch nog even in Leiden tegen.

Ik heb helaas niet alle levende schilderijen gezien. De staalmeesters daartegen gelukkig wel. Nadat ze zich hadden voorgesteld wie ze waren, werd de freeze ingezet. Met een rommelige achtergrond was ik blij, dat ik mijn keuze tot schilderijtjes had gemaakt.

Tot de figuranten hoorden de meisjes van plezier. Die hadden in het geheel niets op met kuisheid en reinheid. Het venijn zat hem in de wijk waar ze verbleven. Of er een bepaalde pikorde was weet ik niet. Duidelijk was dat als je het met zeelui deed, platjes had en een “teringlijer” was. Kwam je uit een andere wijk dan kon je ook de pest krijgen.

De daad bij het woord voegen koste de gemiddelde man 5 stuivers. Daarbij kwam dat praten nog eens 1 stuiver was en een foto maken 4 stuivers. Zou ik even dubbel genaaid worden.

Ondanks dat ik uren in het Pieterskwartier vertoefde, heb ik helaas niet alles gezien. Ook werd er niet altijd geacteerd op het moment dat je langs liep. Maar ondanks dat, was het voor mij een hele leuke dag. Zeker voor herhaling vatbaar.

Laat mij via het contactformulier even weten wat je de mooiste afbeelding vindt.